Hollender werden ze genoemd: de Nederlandse kooplieden die op Noorwegen voeren. En het tijdsbestek waarin de Noren een lucratieve handel met Nederland voerden, heet daar in het Noors ook naar: Hollendertiden. Meerdere malen per jaar arriveerden de Nederlandse koopvaarders in een van de havenplaatsjes aan de Noorse kust. Nog altijd zijn hun sporen hier terug te vinden.
Hollendergaten in Bergen.
We ontmoeten de Hollender in namen van wijken en straten. Bergen bijvoorbeeld heeft een Hollendergaten. En Flekkefjord een Hollenderbyen. Letterlijk betekent dat: de Hollandse stad. Het is een kleine wijk vol witte huizen.
Hollenderbyen in Flekkefjord.
In Risør is de verwijzing specifieker: daar bestaat de Kamperhaugveien, een straat genoemd naar de kooplieden uit Kampen die hier zaken kwamen doen.
Kamperhaugveien in Risør.
Nederlandse schippers reisden al in de 16de eeuw naar Noorwegen om er hout te kopen. De gouden jaren duurden van ongeveer 1550 tot 1800. Jaarlijks deden honderden Nederlandse koopvaardijschepen Noorwegen aan. Ze bestreken de hele kustlijn, vanaf Trondheim in het westen tot de Zweedse grens in het oosten. Schippers uit de Noord-Hollandse havensteden zeilden veelal naar de kustplaatsen ten oosten van Mandal. Hun collega´s uit Friesland voeren vooral op de kust ten westen van Mandal. Ze noemden dit gebied Vesterrijsen (Vester-Risør).
Pijpen, kreeften en hout
Het vaarseizoen duurde van april tot december en de schippers voeren in die periode meerdere malen naar Noorwegen. Claes Adriaensz. uit Enkhuizen bijvoorbeeld zeilde tussen 1604 en 1616 elk jaar meerdere keren, soms wel zes maal, naar Naversund op het eiland Lista (Legelandlist in het Nederlands). Net als veel andere schippers ging hij telkens naar dezelfde haven, waar hij de mensen kende. Schippers met een eigen boot namen vaak hun familie mee en verbleven enige tijd aan wal. Zo ontstonden nauwe en langdurige contacten. Veel schippers werden opgevolgd door hun zoon, die de handelsbetrekkingen met de Noren voortzette.
De kooplieden namen een heel arsenaal aan consumptiegoederen mee naar Noorwegen. Daaronder: graan, zout, kaas, stoffen, meubels, bakstenen, dakpannen, tegels, aardewerk, bier, wijn, jenever, specerijen, tabak en Goudse (klei)pijpen. Deze goederen werden verkocht of geruild tegen Noorse producten. Het was de kooplieden in de eerste plaats om hout te doen. Maar ook andere zaken gingen mee naar Nederland: huiden, boter, vetten, wol, vis, levend vee, stenen en kreeften bijvoorbeeld. De Nederlandse handelaren betaalden met zilveren munten of met luxegoederen.
Nederlanders brachten de Noren ook vaardigheden over. Ze leerden hen hoe ze haring op z’n Vlaams konden bereiden, hoe ze zout en klipvis konden maken en ze introduceerden er een nieuwe manier om kreeft te vangen, namelijk met een pot.
Hollandse ondiepten
Om de scheepvaart van goede kaarten te voorzien, brachten Nederlandse cartografen de Noorse wateren in kaart. Behalve op het land verwijzen ook in die Noorse wateren geografische namen naar de aanwezigheid van Nederlanders. Als ze de haven van bestemming naderden, zetten de schippers hun ballastlading overboord. De ondiepten in de kustwateren die daardoor zijn ontstaan, staan bekend als hollenderbåe of hollenderbanke. Middenin het Oslofjord, ter hoogte van Sandefjord en Fredrikstad, ligt zo’n plek: Hollenderbåen. Sinds 1990 staat er een vuurtorentje met dezelfde naam. En op het torentje staat een onbemande camera, die een belangrijke functie heeft voor het scheepvaartverkeer. Hollenderbåen is bovendien het keerpunt in veel regatta’s.
Belangrijkste bron voor dit verhaal: S. Sogner, Popular contacts between Norway and the Netherlands in the Early Modern Period, in: Juliette Roding en Lex Heerma van Voss, The North Sea and Culture (1550-1800), Hilversum 1996, p. 185-198.
bryggen 