Pasen luidt – net als in Nederland – in Noorwegen het begin van het voorjaar in. De Noren koppelen er een relatief lange vakantie aan. De scholen zijn de week voorafgaand aan Pasen dicht en veel bedrijven sluiten de poorten van Witte Donderdag tot en met Tweede Paasdag. Veel Noren brengen Pasen in familiesfeer door, met activiteiten in de buitenlucht en een spannende misdaadroman voor de avonduren.
Voor veel Noren is Pasen in de eerste plaats een christelijke feestdag. De kerken kunnen rekenen op meer kerkgangers dan op gewone zondagen. In veel kerken wordt bovendien op zaterdagavond al een mis gevierd. In Oslo vindt op Goede Vrijdag een processie plaats, georganiseerd door de KirkensBymisjon, een sociaal-maatschappelijke organisatie van gelovigen. Vooraan in deze processie wordt een groot houten kruis meegedragen. Het kruis zelf wordt overigens op wielen voortbewogen. De dragers komen uit de stoet en wisselen elkaar af. Anderen dragen hun eigen kleine houten kruis. De optocht start bij de Dom van Oslo en stopt op verschillende plaatsen, onder meer bij het parlementsgebouw en het gerechtsgebouw. De processie eindigt bij de St. Olavskirke, waar het kruis met rode bloemen wordt versierd.
Narcissen geven Pasen in Noorwegen kleur, zowel binnen als buiten. (Foto Ole Husby, CC-BY-SA-2.0)
Eieren, kuikentjes en narcissen
Net als in andere landen zijn er in Noorwegen volop wereldlijke elementen aan het kerkelijke feest toegevoegd. Die staan veelal in verband met het ontluikende voorjaar. Vele bevatten symbolen van nieuw leven en groei. Dé paaskleur in Noorwegen is geel, maar ook grasgroen doet het goed. Tijdens de paasdagen prijken er voorjaarsbloemen (narcissen, tulpen en hyacinten) en andere vrolijke decoraties in huis. Kuikentjes en eieren ontbreken niet. De Noren gebruiken berkentwijgen als paastakken, die ze met fleurige decoraties behangen. De paashaas ontbreekt evenmin, al wordt deze beschouwd als iets dat vooral vanuit commerciële overwegingen aan het paasfeest is toegevoegd. Maar niettemin brengt de paashaas ook in Noorwegen eieren, die kinderen op eerste paasdag mogen zoeken.
Culinaire genoegens
Op de vrolijk gedekte Noorse ontbijttafels prijkt een overvloedige hoeveelheid eten, waaronder vers brood en gekookte eieren die net als bij ons soms beschilderd zijn. Traditionele gerechten voor de lunch of het diner zijn rakfisk, gemaakt van verse forel, en gebraden of geroosterd lamsvlees, dat wordt gegeten met gekookte aardappelen en groenten. Wie daar zin in heeft, drinkt er speciaal paasbier bij. En dan zijn er nog speciale paasdesserts, paastaarten en paaskoekjes. Een rondgang langs de recepten doet het water in de mond lopen: sinaasappeltaart, worteltaart met ananas en kokos, chocoladetaart met truffelcrème, kleurig bestrooide vanilletaart en cheesecakebrownies met frambozen. Dat is nog maar een kleine greep uit hetgeen heel Noorwegen in de paastijd bakt. Onder de koekjes vielen me de paasmakronen op, met een vulling van roomkaas, suiker en saffraan. Daarnaast eten de Noren in deze tijd veel sinaasappels en zoetigheid als marsepein en chocolade. Kinderen krijgen vaak op zaterdagavond (paasavond) grote, in kleurig folie gewikkelde paaseieren die met lollies en/of andere zoetigheden zijn gevuld.
Chocolade paashazen in de winkel. (Foto Thomas Angermann, CC-BY-SA-2.0)
Sverigedag
Tot zover is het Noorse Pasen redelijk vergelijkbaar met dat in Nederland. Maar de Noren hebben ook andere, karakteristieke gewoonten. Neem Sverigedag, de Noorse invasie in Zweden op Witte Donderdag. In de grensstreken staan op deze dag lange files richting Zweden. Veel (jonge) Noren stappen op deze dag in de auto om in het veel goedkopere Zweden, waar de winkels wel open zijn, inkopen te doen. Alcoholische dranken bijvoorbeeld kosten in Zweden lang niet zoveel als in Noorwegen. Bovendien zijn de Noorse Vinmonopolets (drankwinkels) al vanaf woensdagmiddag 15 uur gesloten en gaan ze pas na Pasen weer open. Het reisje naar Zweden is een zeer populair tijdverdrijf. Vorig jaar besteedden zo’n 15.000 Noren op die manier hun Witte Donderdag.
Kvikk Lunsj in de buitenlucht
Naar het schijnt is het minder gebruikelijk aan het worden om de paasdagen door te brengen in de hytte (het buitenhuisje dat een flink aantal Noren bezit). Maar dat wil niet zeggen dat alle Noren met Pasen thuis blijven zitten. Een aanzienlijk deel trekt er in deze dagen in de buitenlucht op uit. Skiën en wandelen in de bergen zijn dan veruit het meest populair. Dat mag nauwelijks een wonder heten in een land waar met Pasen nog zoveel sneeuw ligt.
De sneeuw in bij Tynset (Hedmark), Pasen 2010. (Foto Aslak Raanes, CC-BY-2.0)
Bij de outdooractiviteiten zorgt een Kvikk Lunsj (Snelle Lunch) voor de broodnodige energie. Deze chocoladereep gaat mee in elke rugzak, evenals overigens een paar sinaasappels en een blikje Solo frisdrank. De Noorse chocoladefabrikant Freia lanceerde Kvikk Lunsj in 1937, twee jaar nadat in de Verenigde Staten het enigszins vergelijkbare KitKat op de markt was gekomen. Het Noorse koekje is een dikke knapperige vanillewafel omhuld door een laag melkchocolade en kan in vier repen worden gebroken. Delen is dus het devies. De voedingswaarde zou gelijk staan aan twee boterhammen en een ei, zo beloofde Freia bij de introductie. Voor veel Noren heeft Kvikk Lunsj nostalgische waarde. Het is bepaald niet gewaagd om te veronderstellen dat de iconische chocoladewafel deel uitmaakt van de Noorse nationale identiteit.
Kvikk Lunsj in de sneeuw. (Foto Color Line, CC-BY-2.0)
Påskekrim
En wie dan moe maar voldaan van de wandeling of skitocht is teruggekeerd, laat zich ’s avonds onder een deken op de bank meevoeren in een bloedstollende misdaadroman of misdaadserie op tv. Påskekrim is een begrip in Noorwegen. Vrijwel alle televisiekanalen zenden met Pasen een misdaadserie uit. In de supermarkten verschijnen Tine-melkkartons met mysterieuze misdaadverhalen op de verpakking. Kindvriendelijk, dat wel, zodat de hele familie zich tijdens het ontbijt over de raadselachtige misdaad kan buigen. Uitgevers brengen juist in de paastijd nieuwe misdaadromans op de markt. Naar het schijnt is de Påskekrim-traditie begonnen in 1923 met een advertentie op de voorpagina van de Noorse krant Aftenposten voor het boek Bergenstoget plyndret i natt (De Bergentrein werd vannacht geplunderd) van Nordahl Grieg en Nils Lie. Velen zagen de advertentie aan voor een echt nieuwsbericht. Het boek werd een groot succes en dit bracht uitgeverijen op het idee om ook in het volgende jaar hun nieuwe misdaadromans en detectives rond Pasen te lanceren. Zo werd de paastijd het hoogseizoen voor de Noorse krimi.
Pasen voor nerds
De meest recente paastraditie in Noorwegen speelt zich af in Hamar, waar enkele duizenden meest jonge mensen (tussen de 15 en 25 jaar) zich in het Vikingskipet verzamelen voor een mega computer party. ‘The Gathering’ is een paastraditie voor nerds, die van over de hele wereld belangstellenden trekt. Er worden nieuwe vriendschappen gesloten, discutabele eet- en slaapgewoonten gedeeld en er wordt vooral heel veel gegamed. Een zeer eigentijdse loot aan de stam van de Noorse paastradities dus, al lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat hij de Kvikk Lunsj in de sneeuw ooit zal verslaan.
The Gathering in Hamar, 2011. (Foto Andreas Rønningen, CC-BY-2.0)
Als bronnen voor dit verhaal dienden verhalen op de volgende websites: www.tnp.no, www.mylittlenorway.com, www.thornews.com, www.norwegianarts.org.uk, www.thanksforthefood.com, www.visitnorway.com, www.lifeinnorway.net en www.afroginthefjord.com.
bryggen 